De Vroege IJzertijd
De geschiedenis van Middag Humsterland gaat terug naar de vroege ijzertijd, in de vijfde of zesde eeuw voor het begin van de jaartelling. In die tijd ontwikkelden zandplaten onder de Waddeneilanden zich tot kwelders met kweldergras, ideale gronden voor de schapen en runderen van de eerste bewoners. Omdat de kwelders bij storm overstromen, brengen de eerste bewoners kwelderzoden naar de hoger gelegen delen, de overwallen langs de kreken. De eerste woonheuvels ontstaan.
De Romeinse tijd
Rond de jaartelling wonen er aanmerkelijk meer mensen in het gebied. De zee heeft steeds meer lagen slib op de zandplaten achtergelaten en de kwelders stromen minder vaak over. Er ontstaan steeds meer verhoogde woonheuvels, ook wel wierden genoemd. Sommigen worden wel drie meter hoog met genoeg ruimte voor vier of vijf boerderijen. Tussen de wierden ontstaan over de oeverwallen steeds meer wegen. Opmerkelijk genoeg verlaten in de tweede of derde eeuw bijna alle bewoners het gebied. Wat precies de reden is van deze grote volksverhuizing is tot op de dag van vandaag onbekend.
De Vroege Middeleeuwen
Rond 800 trekken nieuwe bewoners het gebied in. De zee krijgt door de vorming van nieuwe kwelderwallen aan de oostkant steeds minder invloed. Toch speelt de zee nog een belangrijke rol in de vorming van Middag Humsterland. Een aantal inbraken van de zee heeft tot gevolg dat de Lauwerszee ontstaat. De zijgeulen doorsnijden het land van Middag-Humsterland en het schiereiland Humsterland ontstaat. Ook Middag ontwikkelt zich in deze tijd tot een schiereiland. De bewoners konden niets anders doen dan keer op keer hun woonheuvels te verhogen.
De Middeleeuwen
Rond 1200 zijn de tijden veranderd. Het gebied wordt welvarend. Boeren krijgen steeds grotere stukken grond die ze tegen het water willen beschermen. Middag en Humsterland worden omgeven door dijken.
Van 1200 tot 1700
In deze periode worden Middag en Humsterland weer één geheel. De twee geulen die de twee eilanden van elkaar scheidt en die Humsterland van het vaste land scheidt, verdwijnen langzaam. Ook is door de gestage aanvoer van slib nieuw land ontstaan. De bewoners leggen dijken aan en polderen zo het nieuwe land in. Het huidige Reitdiep vormt echter nog steeds een potentieel gevaar. Om overstromingen te voorkomen worden langs het Reitdiep, op ruime afstanden, dijken aangelegd. Doordat de zee aan de buitenkant van de dijk lange tijd nieuw slib heeft kunnen afzetten, is het buitendijkse gebied hoger dan het gebied aan de binnenkant van de dijk.
De Moderne Tijd
Middag Humsterland heeft steeds minder te maken met inbraken van de Lauwerszee. Wel staat de monding van het Reitdiep nog steeds in verbinding met deze zee en is in het Reitdiep de werking van eb en vloed voelbaar. Daar komt een eind aan als in 1877 bij Zoutkamp een schutsluits wordt gebouwd. De kleigronden rondom de monding van het Reitdiep blijken zeer vruchtbaar te zijn en zeer geschikt voor het verbouwen van graan.